Κοινωνικό άγχος: η Μέτα-COVID εποχή.
Κοινωνικό άγχος, ή αλλιώς κοινωνική φοβία, είναι μια από τις πιο συχνές μορφές αγχώδους διαταραχής. Χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο ή άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις, όπου το άτομο αισθάνεται ότι μπορεί να κριθεί, να ταπεινωθεί ή να απορριφθεί. Αυτή η κατάσταση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινότητα και τη λειτουργικότητα του ατόμου, περιορίζοντας τις κοινωνικές του αλληλεπιδράσεις και τις ευκαιρίες του. Τι είναι όμως στην πράξη η κοινωνική φοβία;
Το κοινωνικό άγχος δεν είναι απλώς ντροπαλότητα ή αμηχανία. Είναι μια έντονη ψυχολογική κατάσταση που συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα, όπως η ταχυπαλμία, η έντονη εφίδρωση, το τρέμουλο στο σώμα και πολλές φορές και η δυσκολία στην ομιλία. Όσοι υποφέρουν από κοινωνικό άγχος συχνά ανησυχούν υπερβολικά για το πώς τους βλέπουν οι άλλοι, φοβούμενοι την απόρριψη ή την ταπείνωση. Κοινές καταστάσεις που προκαλούν άγχος περιλαμβάνουν την ομιλία μπροστά σε κοινό, τη γνωριμία με νέους ανθρώπους ή ακόμα και τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις, όπως η παραγγελία καφέ ή ακόμα και το να μπει κάποιος μόνος του σε μια καφετέρια.
Αυτό που απασχολεί πολύ έντονα το κοινωνικό σύνολο είναι κατά πόσο η πανδημία του COVID-19 επηρέασε σε όλη αυτή την κατάσταση. Στην πράξη βλέπουμε ότι η πανδημία έχει αλλάξει ριζικά τη φύση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Οι καραντίνες, η κοινωνική αποστασιοποίηση και η χρήση μάσκας περιόρισαν τις προσωπικές συναντήσεις, δημιουργώντας μια νέα “κανονικότητα”. Για άτομα με κοινωνική φοβία, αυτές οι αλλαγές είχαν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα μια θετική επίπτωση ήταν οι μειωμένες κοινωνικές υποχρεώσεις, δηλαδή η αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων και επαγγελματικών συναντήσεων μείωσε το άγχος για πολλούς ανθρώπους. Επίσης, η αυξημένη χρήση ψηφιακών μέσων, όπου οι διαδικτυακές συναντήσεις ήταν λιγότερο τρομακτικές, καθώς εξάλειψαν την ανάγκη για φυσική παρουσία. Από την άλλη πλευρά, μία αρνητική επίπτωση είναι η απομόνωση, η παρατεταμένη μοναξιά και η έλλειψη εξάσκησης κοινωνικών δεξιοτήτων που επιδείνωσαν τη φοβία.
Ας το δούμε και πιο αναλυτικά, η κοινωνική φοβία σχετίζεται με τη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδίως με την αμυγδαλή, την περιοχή που ρυθμίζει το άγχος. Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία έχουν αυξημένη δραστηριότητα στην αμυγδαλή όταν βρίσκονται σε κοινωνικές καταστάσεις. Η πανδημία επέφερε σημαντικές αλλαγές σε αυτές τις νευρολογικές αντιδράσεις. Έρευνα του 2021 (πηγή: Journal of Anxiety Disorders) ανέφερε ότι οι παρατεταμένοι περιορισμοί αύξησαν τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, ενώ η έλλειψη κοινωνικών αλληλεπιδράσεων ενίσχυσε τις φοβίες. Επιπλέον, η έλλειψη ευκαιριών για θετικές κοινωνικές εμπειρίες στέρησε τη δυνατότητα να ανατρέψουν όσοι έχουν κοινωνική φοβία τις αρνητικές τους πεποιθήσεις.
Σε μια πιο συγκροτημένη σκέψη, χρειάζεται να σκεφτούμε ότι η κοινωνική φοβία μπορεί να είναι περιοριστική, αλλά υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι διαχείρισης. Πρώτος τρόπος είναι η ψυχοθεραπεία, η οποία βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει και να αλλάξει τις αρνητικές σκέψεις που ενισχύουν το άγχος. Σαν δεύτερο βήμα είναι η σταδιακή έκθεση του ατόμου σε κοινωνικές καταστάσεις μπορεί να μειώσει τον φόβο. Ξεκινώντας με μικρές προκλήσεις, όπως η συνομιλία με έναν γνωστό, το άτομο μπορεί να χτίσει αυτοπεποίθηση. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα βιβλία αυτοβοήθειας αποτελούν ένα ακόμα τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης, διδάσκοντας τεχνικές όπως η βαθιά αναπνοή, ο διαλογισμός και η τακτική άσκηση μπορούν να μειώσουν το γενικό άγχος και να ενισχύσουν την αντοχή στις αγχώδεις καταστάσεις.
Κλείνοντας, η κοινωνική φοβία είναι μια διαταραχή που μπορεί να επηρεάσει βαθιά την ποιότητα ζωής, αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είναι αντιμετωπίσιμη. Ο COVID-19 μπορεί να επιδείνωσε την κατάσταση για πολλούς, αλλά προσέφερε και την ευκαιρία να επανεκτιμήσουμε τη σημασία της κοινωνικής σύνδεσης. Αν βιώνετε κοινωνική φοβία, το πρώτο βήμα είναι να ζητήσετε βοήθεια. Είτε μέσω ψυχοθεραπείας, είτε μέσω υποστήριξης από φίλους και οικογένεια, μπορείτε να βρείτε τρόπους να ξεπεράσετε τον φόβο και να απολαύσετε την κοινωνική ζωή.
