Το burnout, ή αλλιώς το σύνδρομο της επαγγελματική εξουθένωση, είναι μια ολιστική κατάσταση. Αφορά το σωματικό, το συναισθηματικό και το ψυχικό επίπεδο εξάντλησης που προκύπτει από το παρατεταμένο στρες και την υπερφόρτωση υποχρεώσεων. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που πλήττει όχι μόνο τους εργαζόμενους αλλά και φοιτητές, γονείς και άτομα που αναλαμβάνουν πολλές ευθύνες στην καθημερινή τους ζωή. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το burnout έχει αναγνωριστεί ως το φαινόμενο που επηρεάζει αρνητικά την υγεία και την ευημερία του ατόμου. Φυσικά όπως τα όλες οι καταστάσεις, το burnout προειδοποιεί με κάποια σημάδια από πριν και δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια σταδιακή διαδικασία που εξελίσσεται μέσα σε εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια. Τα βασικά συμπτώματα περιλαμβάνουν συναισθηματική εξάντληση που εμφανίζεται με το αίσθημα της συνεχούς κόπωσης, της απάθειας και της απογοήτευσης. Ακόμη, το άτομο αρχίζει να νιώθει αρνητικά για τη δουλειά του, τις σχέσεις του ή ακόμα και τον εαυτό του, δηλαδή αποστασιοποιείται από την εργασία ή και τις υποχρεώσεις του. Αντιμετωπίζει δυσκολία συγκέντρωσης, έλλειψη δημιουργικότητας και αυξημένα λάθη στην εργασία, έχει δηλαδή μειωμένη απόδοση. Τα σωματικά συμπτώματα που μπορεί να εμφανίσει το burnout είναι οι πονοκέφαλοι, τα στομαχικά προβλήματα, οι μυϊκοί πόνοι και η αϋπνία. Σαν τελευταία σημαντική αλλαγή είναι η αλλαγή στη συμπεριφορά. Το άτομο αρχίζει να αποσύρεται από κοινωνικές δραστηριότητες, έχει αυξημένη ευερεθιστότητα ακόμα και με μικρές αφορμές και έτσι οδηγείται στην απομόνωση.
Οι αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν burnout σε κάποιον οφείλονται σε πολλούς παράγοντες. Μερικοί από τους σημαντικότερους παράγοντες είναι οι μακροχρόνιες ώρες εργασίας χωρίς διαλείμματα και άδεια. Κάτι επίσης πολύ συνηθισμένο είναι όταν το άτομο νιώθει ότι δεν έχει κανένα έλεγχο στην επαγγελματική του ζωή και στις αποφάσεις που το αφορούν. Δυστυχώς όταν η αναγνώριση και η οικονομική ανταμοιβή δεν αντιστοιχούν στην προσπάθεια που καταβάλλεται, επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Το τοξικό εργασιακό περιβάλλον, εννοώντας τις σχέσεις με συναδέλφους ή προϊσταμένους που είναι ανταγωνιστικές ή εχθρικές. Τέλος, το πιο οικείο σε όλους μας είναι η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, με αποτέλεσμα η προσωπική ζωή να θυσιάζεται για χάρη της επαγγελματικής.
Η ψυχολογική διάσταση του burnout είναι εξαιρετικά σημαντική. Η συνεχής πίεση και η εξάντληση μπορούν να οδηγήσουν τα άτομα που βιώνουν burnout να είναι πιο επιρρεπή σε συναισθήματα θλίψης, απελπισίας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το συνεχές στρες μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιέγερση του νευρικού συστήματος, προκαλώντας ανεξέλεγκτες κρίσεις άγχους αλλά και πανικού. Πολλοί άνθρωποι που βιώνουν burnout αρχίζουν να αμφισβητούν την αξία της εργασίας τους και τις ικανότητές τους, με αποτέλεσμα να χάνουν το ενδιαφέρον τους και να νιώθουν μια επαγγελματική απογοήτευση. Τέλος, η έλλειψη ύπνου ή ο κακής ποιότητας ύπνος επιδεινώνει την κατάσταση, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο εξάντλησης.
Ας δούμε λοιπόν τι μπορούμε να κάνουμε και για την πρόληψη του burnout. Η κατανόηση του burnout είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή του. Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη και την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Ξεκινήστε λέγοντας μερικά “όχι” και οριοθετείστε τον προσωπικό σας χρόνο. Βάλτε στη ρουτίνα σας τη φροντίδα του εαυτού. Η τακτική άσκηση, η σωστή διατροφή και ο επαρκής ύπνος είναι κρίσιμοι παράγοντες για τη διαχείριση του στρες. Πολλοί άνθρωποι βοηθιούνται ιδιαίτερα από το διαλογισμό, τη γιόγκα και τη συνειδητή αναπνοή καθώς τους βοηθούν στη μείωση του άγχους και της ψυχικής κόπωσης. Δημιουργήστε σχέσεις που έχουν αξία για εεσάς.Η υποστήριξη από φίλους, οικογένεια ή συναδέλφους μπορεί να είναι καθοριστική για την ψυχική ανθεκτικότητα. Αναστοχαστείτε αν τελικά η εργασία σας δεν σας ικανοποιεί. Ίσως ήρθε η ώρα να επανεξετάσετε τις επιλογές σας και να στραφείτε σε νέες ευκαιρίες.
Το burnout δεν είναι απλά μια “κούραση” που θα περάσει με λίγη ξεκούραση. Είναι ένα σοβαρό φαινόμενο που απαιτεί προσοχή και άμεση διαχείριση. Η κατανόηση των συμπτωμάτων και η λήψη προληπτικών μέτρων μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία της ψυχικής και σωματικής μας υγείας. Αν νιώθετε ότι βιώνετε burnout, μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας. Θυμηθείτε: η αυτοφροντίδα δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη!
