Όλο και περισσότερες έρευνες τονίζουν τη σημασία που έχει στην κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών ο ελεύθερος χρόνος και το μη δομημένο παιχνίδι.
Ας δούμε όμως τί ορίζουμε ως ελεύθερο χρόνο.
Πρόκειται για τον χρόνο που αξιοποιούμε όπως εμείς επιθυμούμε. Δεν υπάρχει μια ευρέως αποδεκτή έννοια του ελεύθερου χρόνου. Ωστόσο, το κοινώς αποδεκτό νόημα της έννοιας αυτής είναι ότι πρόκειται για το ελεύθερο χρονικό διάστημα που απομένει στο άτομο, με την έννοια του αδόμητου χρόνου, το οποίο μπορεί να αξιοποιεί και να απολαύσει χωρίς να εκτελεί επιβεβλημένες δραστηριότητες.
Τις τελευταίες δεκαετίες πολλά παιδιά στερούνται ελεύθερο χρόνο και παιχνίδι γιατί υπερφορτώνονται με δραστηριότητες που αν και έχουν σχεδιαστεί για να τους κάνουν καλό, αρκετά συχνά καταλήγουν να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα όμως ο ελεύθερος χρόνος για τα παιδιά είναι εξαιρετικά παραγωγικός και ουσιαστικός. Συγκεκριμένα, τις ελεύθερες ώρες τους τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν τον κόσμο με τον δικό τους ρυθμό, να αναπτύξουν τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα, να συμμετέχουν σε πράγματα που τα ίδια επιθυμούν να ακολουθήσουν, να δημιουργήσουν τη δική τους ευτυχία και να διαχειρίζονται λογικά τον χρόνο τους. Παράλληλα, το μη κατευθυνόμενο παιχνίδι βοηθά τα παιδιά να εργάζονται από κοινού, να μοιράζονται, να διαπραγματεύονται, να επιλύουν συγκρούσεις και να μαθαίνουν σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες.
Από την άλλη πλευρά, όταν ο χρόνος και το παιχνίδι ελέγχεται από τους ενήλικες, τα παιδιά πρέπει να ακολουθούν τους κανόνες και να συμμερίζονται τις δικές τους ανησυχίες. Έτσι χάνουν κάποια από τα οφέλη που τους προσφέρει ο ελεύθερος απρογραμμάτιστος χρόνος και το αδόμητο παιχνίδι (σημαντικές συνιστώσες της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης) όπως είναι η ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της φαντασίας και της προστασίας από τις συνέπειες της πίεσης και του άγχους.
Αξίζει λοιπόν να διευκρινιστεί, πως ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών είναι αυτός που δε σχεδιάζεται από κάποιον ενήλικα και είναι διαφορετικός από τις παθητικές δραστηριότητες αναψυχής όπως είναι τα βιντεοπαιχνίδια, το κινητό και η τηλεόραση, ή τις δομημένες εξωσχολικές δραστηριότητες και τα σπορ. Είναι οποιαδήποτε αδόμητη δραστηριότητα που ενθαρρύνει τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους όπως είναι το παιχνίδι με τα lego, τις κούκλες, τα χώματα, τα φυτά ή το μπάσκετ στην αυλή από μια ομάδα παιδιών χωρίς την επίβλεψη ή την καθοδήγηση ενός προπονητή ή ενήλικα.
Ως κοινωνία έχουμε δημιουργήσει την πεποίθηση ότι πρέπει να κάνουμε κάτι κάθε στιγμή, κάθε λεπτό και κύριος αποδέκτης αυτής είναι τα παιδιά. Η πρόκληση για τους γονείς είναι να βρουν την ισορροπία που επιτρέπει στα παιδιά να ανακαλύψουν τις δυνατότητές τους χωρίς να πιέζονται για να αποδώσουν καλά. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να καθοδηγούνται από τα πράγματα που αρέσουν στα παιδιά τους να κάνουν, παρά από το τι κάνουν στον ελεύθερο χρόνο τους τα άλλα παιδιά. Επειδή η σημερινή κοινωνία στην οποία μεγαλώνουν τα παιδιά υποτιμά τον ελεύθερο χρόνο, δε σημαίνει πως πρέπει να τον στερούμε και εμείς οι ίδιοι από αυτά. Είναι αναγκαίο να θυμόμαστε πως τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για να φορτίσουν τις μπαταρίες τους και να επεξεργαστούν αυτά που έχουν μάθει. Ο ελεύθερος χρόνος είναι αυτός που τους δίνει τη δυνατότητα να εξερευνούν, να μελετούν στην πράξη, να ονειροπολούν, να δημιουργούν και να καινοτομούν.
Με λίγα λόγια, δεν πρέπει να ξεχνάμε να αφήνουμε τα παιδιά να είναι παιδιά!
Μανσούρη Μαρία
Εργοθεραπεύτρια
